كدام شغل براي شماست

اشخاص از بسياري جهات با يكديگر متفاوتند. هر يك از افراد داراي صفات و ويژگيهايي هستند كه در مجموع هستي آنها را تشكيل ميدهد. هرچند بعضي اشخاص شباهتهايي با هم دارند ولي هيچگاه دو نفر به طور كامل شبيه هم نيستند. به عبارت ديگر اشخاص، منحصر به فرد هستند.

مديران هنگام استخدام افراد براي يك شغل خاص، با توجه به نوع و ماهيت آن شغل، عوامل متعددي را درنظر ميگيرند از جمله عوامل فيزيكي (چهره، قد و نوع لباس پوشيدن)، تواناييهاي فرد اعم از تواناييهاي فيزيكي و فكري، مدرك تحصيلي، مهارتهاي فرد، تجربه كاري، تفاوتهاي رواني افراد مثل نحوه نگرش، ادراك، خلاقيت و... .

البته دو موضوع را بايد درنظر گرفت؛ يكي اينكه علم و دانش بشري در شناخت انسان بسيار محدود است و ديگر اينكه توانايي ما نيز در سنجش افراد محدود است.
يكي از عواملي كه هنگام انتخاب افراد براي استخدام يا انتخاب براي يك شغل خاص ميتواند مورد بررسي قرار گيرد شخصيت فرد است.

شخصيت، مجموعهاي از ويژگيهاي رواني- اجتماعي است كه در فرد به صورت پايدار وجود دارد و بر رفتار و تفكر وي اثرگذار است.

به عبارت ديگر هر شغل داراي ويژگيهايي منحصر به فرد است؛ مثلا آيا اين شغل نيازمند كار فكري است يا جسمي، محيط شلوغ دارد يا خلوت، كار بهتنهايي انجام ميشود يا با گروه، نحوه نظارت چگونه است و بسياري از مسائل ديگر؛ در مقابل، افراد هم داراي ويژگيهاي شخصيتي هستند، دوست دارند بهتنهايي يا در گروه كار كنند، برخي به فعاليتهاي ذهني و برخي به فعاليتهاي جسمي علاقه دارند، برخي مسئوليتپذير و برخي مسئوليتناپذير هستند.

تلاش اين مقاله آن است كه هر فرد را در شغل مناسب خود قراردهد به طوري كه بين شغل و خصوصيات شخصي تناسب و سازگاري وجود داشته باشد. يك گزارش تحقيقي از آژانس استخدامي توكيو حاكي از آن است كه شركتهاي ژاپني به تناسب شخصيت داوطلبان با شخصيت سازمان و شغل بيشترين توجه و تاكيد را دارند.

شايد راز موفقيت شركتهاي ژاپني در اين باشد كه شخصيت افراد را مقدم برتخصص و مهارت آنها ميدانند.
به اعتقاد بسياري از نويسندگان، وجود تناسب بين شخصيت و ويژگيهاي شغلي و سازماني باعث ايجاد رضايت بيشتر فرد، ايجاد انگيزههاي درونزا در فرد، افزايش كارايي، خلاقيت و مسئوليتپذيري خواهد شد اما در صورت عدم وجود اين تناسب نميتوان آن را با انگيزههاي بيروني مانند پول، پاداش و... جبران كرد.
در ادامه اشاره خواهيم كرد كه تناسب ويژگيهاي شغلي با شخصيت شاغل چگونه بر رضايت شغلي او اثر ميگذارد.

به عبارت ديگر وجود تناسب بين ويژگيهاي شخصيتي فرد از يكسو و ويژگيهاي شغل وي از سوي ديگر باعث بالارفتن رضايت او از شغلش خواهد شد؛ همچنين وجود اين تناسب به چه شكلي ميتواند تاثير عميقي بر عملكرد بهتر فرد در شغلش داشته باشد.

تعريف شخصيت
شخصيت عبارت است از مجموعه ويژگيهاي جسماني، رواني و رفتاري كه هر فرد را از افراد ديگر متمايز ميكند (كريمي، 1376،7).
شخصيت افراد منحصر به فرد است اما شخصيت افراد مختلف داراي وجوه اشتراك نيز هست.

همچنين شخصيت فرد بالغ نسبتا ثابت باقي ميماند اما دو عامل رشد و تجربه ميتوانند آن را تغيير دهند (راس، 3.:1375.)

عوامل موقعيتي دو تاثير عمده بر شخصيت دارند:
1 – بر شخصيت فرد تاثير ميگذارند.
2 – باعث آشكارسازي ويژگيهاي فرد ميشوند. يعني برخي ويژگيهاي شخصيتي فقط در شرايط خاصي خود را نشان ميدهند (مورهد و گريفن، 1380، 69).

تئوريهاي صفات شخصيتي
بنا بر نظر آلپورت هر شخص داراي مجموعهاي از صفات مشترك است ولي همان شخص داراي تعدادي صفات متفاوت و منحصربهفرد نيز هست. آلپورت شخصيتها را به چهار دسته مشترك اجتماعي، سياسي، مذهبي و زيباشناسي تقسيم ميكند (مورهد و گريفن، 70،1380 ).
به نظر ريموند كاتل، هر انسان را ميتوان در قالب مجموعه صفات شخصيتي توصيف كرد:
1 – صفات سطحي و ظاهري كه منعكسكننده رفتارهاي قابل مشاهده و ثابت است (درستي و نادرستي، خونسردي و صميمت).
2 – صفات دروني يا منشأ كه به علت مخفيبودن، اغلب قابل پيشبيني نيستند (اعتماد و سوءظن، بلوغ و عدم بلوغ، تسلط و عدمتسلط) (مورهد و گريفن، 70،1380).

نظريه شخصيتي انتخاب شغل
از ديدگاه اين نظريه، انسان با توجه به ويژگيهاي شخصيتي خود شغلي را برميگزيند كه برآورنده نيازهايش باشد. افرادي كه مشاغل يكساني را انتخاب ميكنند تا حدود زيادي ويژگيهاي شخصيتي مشابهي دارند.

به نظر جان ال هالند هركدام از انواع شخصيت، نيازمند محيطي است كه با آن خصوصيات هماهنگي و سازگاري داشته باشد و بيشترين امكان براي رشد و شكوفايي خود را فراهم آورد. او در اين زمينه شخصيت افراد را به 6 نوع تقسيم ميكند:1 – كاوشگر 2 – هنرگرا 3- اجتماعي 4- واقعگرا 5- سنتگرا 6- سوداگر.

تناسب بين شغل و شخصيت
چگونگي شخصيت افراد در سازگاري شغلي اهميت زيادي دارد. بعضي مشاغل براي افراد سربهزير و ساكت مناسب است در حالي كه تعدادي از مشاغل براي افراد برونگرا و سازگار مناسب به نظر ميرسد. توانايي سازگاري اجتماعي سهم بزرگي در موفقيت شغلي دارد. در بعضي از مشاغل روي انواع خاصي از مهارتهاي اجتماعي تاكيد ميشود؛ در مقابل براي برخي ديگر از شغلها افراد آرام و درونگرا مناسب هستند (حسيني، 80،1379).

رضايت شغلي
رضايت شغلي يكي از عوامل بسيار مهم در موفقيت شغلي است. رضايت شغلي عاملي است كه باعث افزايش كارايي و نيز احساس رضايت فردي ميشود.
رضايت شغلي براثر عوامل متعددي حاصل ميشود.

رضايت شغلي نوعي احساس مثبت فرد به شغلش است كه زاييده عواملي چون محيط كار، نظام سازماني شغل، روابط حاكم بر محيط كار، عوامل فرهنگي و از همه مهمتر ماهيت و چگونگي خود شغل است.